معني فال حافظ
معني فال حافظ
فال در لغت به معناي طالع، بخت و نيز پيشگويي و عاقبت بيني است. كلمه اي عربي است و در فارسي يعني شگون، هم در معناي خوب و هم در معناي بد. فال گرفتن يعني اطلاعات از ناشناخته ها؛ و در عربي به فال خوب زدن، ?تفأل? و به فال بد زدن ?طيره? مي گويند. در فارسي، فال خوب زدن را ?مروا? و فال بد زدن را ?مرغوا? گويند كه از دو كلمه ?مرغ? و ?آوا? تشكيل شده است. ايرانيان با آواز و جهت حركت پرندگان فال مي زده اند؛ مثلاً با ديدن عقاب به عقوبت و هدهد به هدايت پي مي برده اند.
فال در اسلام
در اسلام و در حديث آمده است كه پيامبر گرامي اسلام (ص)، فال نيكو زدن را توصيه مي فرموده اند و طيره را مكروه دانسته اند، به علت اينكه طيره مايه نااميدي، بدبيني و بدگماني بوده و در مقابل، فال نيكو و خوب، نشانه اميدواري و كامروايي در زندگي است. در اسلام استخاره يعني طلب خيره (بر وزن جيره) به معناي با خدا مشورت كردن و طلب تقدير خير كردن رواج داشته است.
فال حافظ در بين ايرانيان
ايرانيان طبق رسوم قديمي خود در روزهاي عيد ملي يا مذهبي نظير نوروز بر سر سفره هفت سين، و يا شب يلدا، با كتاب حافظ فال مي گيرند. براي اين كار، يك نفر از بزرگان خانواده يا كسي كه بتواند شعر را به خوبي بخواند يا كسي كه ديگران معتقدند به اصطلاح خوب فال مي گيرد ابتدا نيت مي كند، يعني در دل آرزويي مي كند. سپس به طور تصادفي صفحه اي را از كتاب حافظ مي گشايد و با صداي بلند شروع به خواندن مي كند. كساني كه ايمان مذهبي داشته باشند هنگام فال گرفتن فاتحهاي مي خوانند و سپس كتاب حافظ را مي بوسند، آنگاه با ذكر اورادي آن را مي گشايند و فال خود را مي خوانند.
لسان الغيب
برخي فال حافظ را «لسان الغيب» مي گويند يعني كسي كه از غيب سخن مي گويد و بر اساس بيتي از شعر حافظ او معتقد است كه هيچ كس زبان غيب نيست:
يكي از صنايع شعري ايهام است بدين معني كه از يك كلمه معاني متفاوتي برداشت مي شود. ايهام در اشعار حافظ به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته. همچنين از مهم ترين خصوصيات شعر حافظ گستردگي مطالب ذكر شده در يك غزل اوست؛ به گونه اي كه در يك غزل از موضوع هاي فراواني حرف مي زند. از طرفي هر بيت شعر حافظ نيز به طور مستقل قابل تفسير است. اين ويژگي هاي شعر حافظ باعث شده كه هر كس با هر نيتي كه ديوان حافظ را بگشايد و غزلي از آن را بخواند در مورد نيت خود كلمه يا جمله اي در آن مي يابد و فرد فكر مي كند كه حافظ نيت او را خوانده و به وي جواب داده است. غافل از اينكه اين ويژگي شعر حافظ است و در بقيه غزليات او نيز كلمات يا جملاتي همخوان با نيت صاحب فال وجود دارد.
مردم ايران اقبال بسيار زيادي به ديوان اشعار حافظ نشان داده اند، چرا كه حافظ را ?لسان الغيب? و حافظ كل قرآن، و از سويي اين دفتر شعر را برگرفته از اسرار قرآن و وي را واقف بر گنجهاي پنهان الهي مي دانند. خودش مي گويد:
به نااميدي از اين در مرو بزن فالي
بود كه قرعه دولت به نام ما افتد
يا در جايي ديگر:
از غم هجر مكن ناله و فرياد كه دوش
زده ام فالي و فريادرسي مي آيد
اولين فال چگونه و كي از ديوان حافظ گرفته شد؟
نخستين فال دقيقاً ساعاتي پس از مرگ حافظ گرفته شد. ادوارد براون در جلد سوم ?تاريخ ادبيات ايران? اشاره داشته است كه پس از فوت حافظ، عده اي كه كلام وي را قلب كرده بودند، او را تكفير و از دفن او در گورستان مصلي جلوگيري كردند. براي حل مشكل تصميم گرفتند با تفأل از كلام خود حافظ راهنمايي بگيرند و پس از آنكه كليه غزلهاي حافظ را نوشته و در سبدي ريختند، كودكي تفألي مي زند و غزل شماره 82 مي آيد، كه به طرز عجيب و باور نكردني پاسخ جماعت رياكار را مي دهد و گفته اند كه از آن روز به وي لقب لسان الغيب داده اند، غزل شگفت انگيز چنين است:
كنون كه مي دمد از بوستان نسيم بهشت
من و شراب فرح بخش و يار حورسرشت
مكن به نامه سياهي ملامت من مست
كه اگه است كه تقدير بر سرش چه نوشت؟
قدم دريغ مدار از جنازه حافظ
همچنين بخوانيد : فال روز پنج شنبه 4 آبان 1396
كه گرچه غرق گناهست، مي رود به بهشت
شرايط گرفتن فال
فال حافظايرانيان معمولاً در جشنها، شاديها، اعياد و مناسبتهاي خاص و يا براي نيتهاي خاص و گرفتاري هاي شخصي به ديوان خواجه تفأل مي زنند.
نحوه آن نيز معمولاً با وضو و قرائت حمد و سوره و گرفتن ديوان در دست چپ و با حضور قلب، توسط دست راست باز مي شود و اولين غزلي كه از سمت راست صفحه مي آيد، البته از ابتداي غزل، مورد لحاظ قرار مي گيرد. اولين بيت غزل بعد نيز شاهد يا تأئيد كننده تفأل است. البته ناگفته نماند كه روشهاي متعدد ديگري براي اينكار وجود دارد كه هر كس براساس اعتقادات قلبي خويش عمل مي كند و هيچ روش مدوني ندارد.
درخصوص تفسير نيز به حالات و وضعيت روحي- رواني، احساسي، عاطفي و باورهاي صاحب فال بستگي دارد و به يقين هرگز نمي توان حكمي كلي صادر كرد؛ چرا كه همان طور كه گفتيم، كلام حافظ چند وجهي است. فال حافظ هيچ رابطه رياضي ندارد، بلكه سر و كارش با دلهاي مشتاق، مؤمن و روحاني مردم و خمير مايه اش روح پاك و ملكوتي حافظ است.
بعضي با استناد به مسائل علمي، فال را رد مي كنند.
فال حافظ گرفتن و ارتباط آن را با علوم امروزي
فال شبيه علوم خفيه است كه وجود دارد، ولي قابل اثبات نيست. خيلي از پديده هاي اين جهاني نياز به دليل و اثبات ندارد و دانش و علم هم به تنهايي پاسخگوي همه نيازهاي بشر نيست. در وجود بشر حسي وجود دارد كه او را از فصلهاي دانش و علم فراتر مي برد و اين احساس كه نياز زندگي بشر است، هر روز به آدمي گوشزد مي كند كه فقط علم و دانش براي تنگناهاي زندگي كافي نيست، بلكه ايمان، توكل، صبر و عشق هم لازم است.
تكيه بر تقوي و دانش در طريقت كافريست
راهرو گر صد هنر دارد توكل بايدش
اما از لحاظ علمي، امروزه روانشناسان معتقدند كه با تصويرسازي ذهني مثبت مي توان تحولات عميق در خود ايجاد كرد. امروزه با مهندسي صحيح بر ذهن و تصويرسازي مثبت از طريق انديشه هاي والاي حافظ مي توانيم با اميد، آرزو، عشق، محبت، مروت، مدارا و... موجب تغيير و تحول در خود شويم.
البته هرگز با فال، مسئوليت و وظيفه خطير انسان كه در قرآن به آن اشاره شده است، از گردن او ساقط نمي شود. حافظ فقط يك واسطه است براي شناخت خود و دستيابي به كرامات انساني و انجام تعهدات ما در برابر خدا و خلق خدا و تلاش هميشگي انسان در راه كمال.
ما بدان مقصد عالي نتوانيم رسيد
هم مگر لطف شما پيش نهد گامي چند
علت محبوبيت حافظ
فال حافظ از بزرگ ترين سخنوران تاريخ ايران زمين است كه به جرأت مي توان گفت ديوان وي پس از قرآن، پرمخاطب و پرتيراژترين دفتر شعر و ادب و كتاب مردم ايران است. امروز پس از ششصد سال كه از خلق اين اثر مي گذرد، هر روز حرف، سخن و انديشه اي تازه براي همگان دارد. از نگاه ارتباطي، دو ركن مهم و اساسي در علم ارتباطات، مخاطب و ديگري پيام است.
راز ماندگاري، تأثيرگذاري، تازگي و جادوگري كلام خواجه حافظ نيز در همين دو نكته نهفته است:
اولاً، مخاطب در شعر حافظ بسيار گسترده و متنوع است كه ديگر كتابهاي ادبي چنين ويژگي منحصر به فردي ندارند. پيامي و كلامي دارد، روي سخن او با همگان است، دعوتنامه حافظ براي همه انسانها از هر نژاد، رنگ و مذهب است. همه افراد متفاوت و بعضاً متناقض آن را مي خوانند و جالب آنكه تعابير متضادي هم از آن در پاره اي موارد مي كنند. به همين دليل مرور زمان آن را دچار كهنگي نكرده است.
ثانياً، پيام در كلام و شعر حافظ بسيار متنوع و وسيع و در عين حال ساده، چندوجهي و همه فهم است. برخلاف نظريه برخي تئوري پردازان و تعدادي از علاقمندان كه تصور مي كنند وجوه شاعري حافظ بر انديشه هاي او برتري دارد، حافظ انديشمندي متفكر و داراي انديشه ها و افكاري قابل بحث و مهم در همه ابعاد زندگي بشر است. ديوان حافظ فقط ديوان شعر نيست و وجوه مختلفي از مهم ترين مسائل زندگي و حيات و اجتماعي بشر را در خود جاي داده است.
او درباره زندگي، اجتماع، سياست، عشق، عرفان، آزادگي، صبر و تحمل، مدارا، دنيا، آخرت، خدا، جبر، اختيار و صدها مسئله مهم در زندگي سخن گفته است و آدمي بيشترين شباهت و هم ذات پنداري را با وي حس مي كند، به قول خودش:
عاشق و رند و نظر بازم و مي گويم فاش
تا بداني كه به چندين هنر آراسته ام
فال حافظ
برچسب: ،
خبرنامه پیامکی