صدمات ورزشي چيست و چه بايدكرد؟
يا تاكنون به صدمات ناشي از ورزش فكر كرده ايد؟ تا به حال ورزشكار معروفي را ديده ايد كه در اوج افتخار و آمادگي جسماني به دليل صدمات ورزشي خانه نشين شده و يا مجبور به كناره گيري از ورزش شده باشد؟
اگر از هر يك از آنها بپرسيد كه صدمات ورزشي چيست؟ به شما پاسخ خواهند داد كه «بخشي از ورزش است». بخشي جداناپذير از ورزش كه در حالت حرفه اي جدي تر، شديدتر و بيشتر بروز مي كند. اما شما به عنوان يك نوجوان بايد نگران اين نوع صدمات باشيد و به آن، به چشم يكي از قوانين ورزشي نگريست. اما اين قوانين تنها شما را از صدمات جدي مصون مي دارد. اولين قانون و مهم ترين آن اين است كه: بهترين روش برخورد با صدمات ورزشي، جلوگيري از بروز آنهاست. جلوگيري از اين نوع آسيب ها شامل دانستن قواعد و اصول بازي، استفاده از ادوات و تجهيزات مناسب و انجام بازي سالم است.
اگر چه با هم تيمي هاي خود تمرين مي كنيد و در يك زمين سالم بازي سالمي ارائه مي دهيد ولي باز هم از آسيب ها و صدمات در امان نيستيد. نگران نباشيد؛ دنيا كه به آخر نرسيده است! فقط وارد مراحل ترميم و درمان خواهيد شد. اين نوشته به اين مراحل مي پردازد و روش هاي برخورد با آسيب هاي ناشي از ورزش را بيان مي كند.
آسيب هاي ورزشي چيستند؟
حتما شما دوستان زيادي داريد كه ورزش مي كنند. چه در يك تيم و چه به صورت انفرادي. احتمالاً شما نيز ورزشكاريد و شايد به ژيمناستيك يا اسكيت سواري بپردازيد و از خود مطمئن هستيد كه از خطرات ناشي از ورزشي را كه به آن مي پردازيد آگاهيد. زمين خوردن، شكستن دست يا پا. اما اين تمام ماجرا نيست و صدمات ديگري نيز ممكن است رخ دهند كه شما از آن بي اطلاعيد.
صدمات ورزشي آسيب هايي هستند كه به طور معمول در هنگام انجام تمرين در تيم هاي ورزشي، در مسابقات، جلسات تمرين و يا فعاليت هاي تناسب اندام بروز مي كنند. اين نوع صدمات به دلايل گوناگوني همچون تمرين غير اصولي، كفش نامناسب و ادوات غير تخصصي و رشد سريع در دوران بلوغ و خلاف الگوي رشد، در يك نوجوان ظاهر مي شود.
صدمات ورزشي به دو دسته عمومي تقسيم مي شوند. دسته اول، صدمات خارجي حاد (Acute Traumatic) هستند. اين دسته از صدمات به دليل ضربه ناشي از وارد آمدن نيروي مخالف ايجاد مي شوند. صدمات خارجي حاد شامل موارد ذيل است:
ـ شكستگي: تَرَك استخوان و يا خرد شدن يك استخوان.
ـ كبودي و كوفتگي: كه از نظر پزشكي آزردگي نسج بدون پارگي پوست (Contusion)ناميده مي شود و ناشي از ضربه مستقيم است كه تورم و خونريزي در ماهيچه ها و ديگر بافت هاي بدن را باعث مي شود.
ـ كشيدگي: هر نوع كشش يا پارگي ماهيچه و تاندون (تاندون بخش انتهايي ماهيچه و متصل به استخوان است).
ـ پيچيدگي: كشيدگي يا پارگي رباط ها؛ رباط ها دسته اي از الياف فيبرند كه استخوان ها و غضروف ها را به هم پيوند داده و موجب استحكام مفاصل مي گردند.
ـ خراشيدگي؛
ـ زخم ناشي از پارگي: پارگي پوست كه معمولاً عميق است و نياز به بخيه زدن دارد.
گروه دوم صدمات ورزشي، صدمات ناشي از استفاده بيش از حد يا مزمن هستند. اين نوع صدمات در طول پاره اي از زمان بروز مي كنند و معمولاً نتيجه تكرار تمرينات مثل دويدن، ضربات در تنيس يا زدن ضربه
سرويس در واليبال و تنيس است و شامل موارد زير است:
ـ شكستگي ناشي از فشار: شكستگي هاي ريز در سطح استخوان كه بر اثر تكرار بيش از حد حركات مثل پريدن بازيكنان بسكتبال به وجود مي آيد.
ـ التهاب تاندون ناشي از كشش مداوم؛
ـ التهاب كيسه زلالي: التهاب كيسه زلالي واقع در شانه، ساعد و زانو.
اغلب صدمات ناشي از حركات تكراري، اهميت كمتري نسبت به صدمات خارجي حاد دارند. ممكن است تشويق شويد كه درد مچ دست يا سوزش و التهاب زانوهايتان را ناديده بگيريد اما هيچ گاه فراموش نكنيد كه صدمات غير جدي به معني اهميت كم آنها و يا از بين رفتن و محو شدن آنها نيست. اگر هر نوع صدمه اي را بدون درمان رها كنيد ـ به ويژه صدمات حاد خارجي ـ به احتمال زياد و به مرور زمان، حادتر خواهد شد.
صدمات ورزشي و اعضاي بدن
احتمالاً شما نيز از آن دسته آدم هايي هستيد كه تصور مي كنند در هنگام ورزش و بازي تنها دست و پا و پشت صدمه خواهند ديد. اما بايد اين را بدانيد كه هر عضوي از اعضا مي تواند مصدوم شود. صورت، گردن، سر، اندام هاي جنسي، دست ها و پاها.
صدمات ناحيه سر و گردن
صدمات ناحيه سر شامل ضربه مغزي، كوفتگي و كبودي، شكستگي و لخته شدن خون است. ضربه مغزي، ناشي از وارد آمدن شوك يا تكان شديد بر ناحيه سر است كه باعث توقف فعاليت مغز يا وارد شدن شوك به مغز مي شود. اگر شدت ضربه زياد باشد يا ضربه مكرر وارد شود، ضربه مغزي مي تواند باعث آسيب ديدگي جدي مغز شود. خوشبختانه اين عارضه در بين نوجوانان زياد
شايع نيست.
هماتوم، لخته يا تجمع خون در بين لايه هاي بافت پوشاننده مغز يا بافت هاي داخلي مغز است. تمامي صدمات بيان شده مي توانند ناشي از ضربات وارد بر ناحيه سر به دليل سقوط، شوك هاي شديد ناشي از تكان، ضربه به سر يا شكستگي و يا جابجايي مهره هاي گردن باشد.
جابجايي و شكستگي مهره هاي گردن صدمه وارد شده بر گردن به دليل حركت خشك و ناگهاني سر است. همواره استفاده از كلاه ايمني در ورزش هايي كه احتمال برخورد فيزيكي در آنها زياد است و يا هنگام انجام فعاليت هايي مانند دوچرخه سواري و اسكيت سواري مي تواند به جلوگيري از بروز صدمات ناحيه سر كمك نمايد.
صدمات ناحيه گردن اغلب خطرناك ترند. اين نوع صدمات مي توانند ناشي از ضربات ناگهاني در ورزش هايي همچون كوهنوردي، اسكي، اسب سواري، ژيمناستيك، رانندگي، راگبي، جودو و يا مشت زني باشند.
صدمات ناحيه گردن شامل كشيدگي، ترك خوردگي يا شكستگي، كوفتگي و پيچ خوردگي است.
اغلب صدمات اين ناحيه به دليل ورود فشار به سر يا گردن به صورت ناگهاني و ناشي از سقوط يا ضربه است. گردن شما مي تواند در يك چشم به هم زدن مصدوم شود. كشيدگي شديد در اين قسمت باعث افزايش درد گردن (برخي مواقع در يك طرف گردن) مي شود. در پاره اي مواقع گردش گردن در يك مسير معين، باعث بروز دردهاي كم اهميت مي شود.
اگر صدمه جدي است و احتمال صدمه ديدن گردن وجود دارد، بسيار مهم است كه فرد صدمه ديده را در وضعيت ثابت قرار داده و سر وي تا رسيدن نيروهاي اورژانس مستقيم نگاه داشته شود. اگر شخص مصدوم بر روي
زمين دراز كشيده است، براي حركت دادن او هيچ اقدامي نكنيد. هرگز شخصي را كه احتمال صدمه ديدگي گردن در او زياد است را حركت ندهيد. حركت گردن مصدوم مي تواند منجر به فلج شدن دايم و يا حتي مرگ شود.
هنگام بروز اين گونه صدمات چه بايد كرد؟ صدمات جدي سر و گردن عموما در ورزش هايي كه برخورد در آنها وجود دارد (مثل فوتبال و راگبي) و يا ورزش هايي كه بالقوه با سقوط عجين هستند (مثل سواركاري) شايع است.
صدمات ناحيه پا
صدمات پا شامل كشيدگي رباط، ترك خوردگي، كوفتگي پاشنه و التهاب كيسه زلالي است. [كيسه زلالي، كيسه اي است كه در زير محل اتصال عضله خياط ران و عضله نزديك كننده بزرگ قرار دارد]. به دليل اينكه تمام وزن شما بر روي پاها قرار دارد و مرتبا فشار زيادي بر آنها وارد مي شود، لذا شرايط مساعد مصدوميت را دارند. دليل ديگر اينكه، برخي نوجوانان كه از مصدوميت هاي پا رنج
مي برند، داراي تفاوت ها و مشكلاتي در ناحيه پا هستند. مثلاً برخي داراي كف پاي صاف يا پاهايي با قوس زياد هستند.
اين مشكلات دليلي براي اجتناب از ورزش نيست اما تدابيري همچون استفاده از كفش هاي مخصوص بايد در نظر گرفته شود.
صدمات ناحيه پشت
اين دسته از صدمات كه شامل پيچ خوردگي، ترك خوردگي، كوفتگي و كشيدگي هستند، به دليل پيچيدگي و يا فشار ماهيچه هاي پشت ناشي از خم شدگي يا جابجايي و بلند كردن اجسام بروز مي كنند. اين گونه صدمات اغلب در خلال انجام ورزش هايي مثل فوتبال، هاكي، وزنه برداري، اسكيت، ژيمناستيك و بسكتبال رخ مي دهند.
صدمات ناحيه دست
صدمات ناحيه دست شامل ترك خوردگي، دررفتگي و پيچيدگي است و اغلب در ورزش هايي كه برخورد فيزيكي در آنها زياد است (مثل فوتبال و هاكي) رخ مي دهند. اين گونه صدمات ناشي از سقوط و وارد شدن نيرو به دست و انگشتان و تاشدگي آنها، فشار شديد به دست و يا ضربه مستقيم به دست است.
محافظت در برابر صدمات ورزشي
اگر درد شما به تدريج و در حين فعاليت افزايش يابد و باعث لنگيدن يا عدم توانايي در انجام برخي حركات شود، به سرعت بايد به يك دكتر مراجعه كنيد.
شما بايد مراقب چه نوع دردهايي باشيد؟ هر نوع صدمه اي كه منجر به تورم، كرختي، درد شديد، التهاب، گرفتگي عضلات يا عدم انعطاف شود بايد جدي گرفته شود.
شما بايد تفاوت بين دردهاي مقطعي و مزمن را بدانيد. براي مثال، براي درد شانه نيازي به مراجعه به پزشك نيست ولي اگر ميزان درد به وضعيت وخيم نزديك شود و يا اگر براي يك هفته يا بيشتر باقي بماند، بايد از پزشك معالج خود وقت ملاقات بگيريد.
مهم ترين كاري كه لازم است در زمان مصدوميت يا احتمال مصدوميت انجام دهيد، توقف ورزش يا فعاليت منجر به آن مصدوميت و مراجعه به پزشك است. براي صدمات شديد و پيچيده بهتر است به پزشك متخصص در مصدوميت هاي ورزشي مراجعه شود. پزشك با استفاده از آزمايشات پزشكي و ابزار تشخيص مثل «اشعه ايكس» و
«ام آرآي»، ميزان مصدوميت را مشخص مي كند. «ام آرآي» به پزشك اجازه مي دهد تا نسبت به روش هايي همچون «سي تي اسكن» و «اشعه ايكس»، بافت هاي نرم اندام را نيز دقيق تر بررسي كند.
زماني كه پزشك از وسعت مصدوميت آگاه شد، روش هاي درماني همچون استراحت و سرد كردن را جهت كاهش تورم و درد آغاز مي كند و داروهاي مسكن و ضد التهاب مثل ايبوبروفن را تجويز مي كند. استفاده از آتل، گچ و جراحي نيز ممكن است بسته به نوع مصدوميت به عنوان راه حل برگزيده شوند.
پس از اين، احتمال اتفاق افتادن سه چيز وجود دارد. ممكن است پزشك شما پيشنهاد كند كه تا زمان التيام از بازي يا ورزش پرهيز كنيد و يا هنگام بازي از وسايل محافظ مثل زانوبند يا مچ بند استفاده كنيد و يا اينكه تن به روش هاي توان بخشي (فيزيوتراپي) دهيد. اگر در معرض خطر مصدوميت ديگري قرار داشته باشيد و يا در هنگام درمان احتمال حاد شدن مصدوميت وجود داشته باشد، پزشكان طب ورزشي به شما اجازه ورزش يا بازي نخواهند داد.
چه زماني آماده خواهيد شد؟
اگر پزشك معالج شما از شما خواسته است كه ورزش را متوقف كنيد، اولين سؤالي كه به ذهن شما خطور خواهد كرد اين است كه «چه زماني مي توانم مجددا ورزش كنم؟» اين موضوع به مشخصه هاي مصدوميت شما بستگي دارد لذا در اين مورد با پزشك خود مشورت كنيد. كارهاي زيادي مي توانيد انجام دهيد تا در هنگام مصدوميت روي فرم بمانيد، اما حتما آنها را با پزشك معالج در ميان بگذاريد. اين فعاليت ها شامل استفاده از دوچرخه ثابت، شنا، آب درماني و قايق ثابت است. البته برنامه توان بخشي شما، نيز در اين زمينه به شما كمك خواهد كرد. توان بخشي فرآيندي است كه شما را به فرم اصلي بازگردانده و مجددا براي فعاليت آماده مي كند. توان بخشي مي تواند بخشي از برنامه معالجه باشد و شامل ورزش، درمان دستي به وسيله فيزيوتراپ و استفاده از فن آوري هايي همچون تجهيزات ماوراء صوت است. تجهيزات ماوراء صوت جهت گرم نمودن موضع مورد نظر استفاده مي شود. اين گرما در كاهش درد، كمك به درمان و افزايش ميزان تحرك مؤثر است.
با اطمينان ورزش كنيد
براي اجتناب و دوري از صدمات چه بايد كرد؟ استفاده از ابزار حفاظتي مثل كلاه مخصوص براي ورزش هاي خاص راهكار مناسبي است. زماني كه به صحنه ورزشي باز مي گرديد، احتمالاً به ابزار حفاظتي جديدي مثل كفش هاي مخصوص، نوارهاي طبي (مثل زانوبند براي محافظت بيشتر)، زانوبند و آرنج بند و محافظ دندان نياز خواهيد داشت. اين تجهيزات به حمايت و حفاظت بخش هاي مختلف بدن در برابر كشيدگي، ضربات مستقيم و احتمال صدمات مجدد كمك مي كنند.
براي جلوگيري از تكرار مصدوميت از گرم شدن بدن پيش از تمرين و بازي مطمئن شويد. به خاطر بسپاريد كه اين كار را به آرامي انجام دهيد خصوصا زماني كه به تازگي به ميدان ورزش بازگشته ايد تا به تدريج به سطح آمادگي پيش از مصدوميت برسيد.
همچنين محدوديت هاي خود را بيابيد و بشناسيد. اگر عضو سابقا آسيب ديده، باعث رنجش و ناراحتي شد فورا فعاليت خود را متوقف كرده و به استراحت بپردازيد. در صورت باقي ماندن درد، بدون هيچ درنگي از فوريت هاي پزشكي كمك بخواهيد زيرا بدن شما در حال اخطار دادن به شماست!
و حرف آخر اينكه، ورزش كنيد اما با اطمينان. سعي كنيد از تجربيات درس بگيريد و آنچه را كه نياز است تا به شما در جلوگيري از مصدوميت دوباره ياري برساند را به كار بنديد.
برچسب: ،
خبرنامه پیامکی